Digitale geletterdheid in Deventer: Leerlingen kritisch leren kijken naar AI
Waar de snel veranderende en steeds digitaler wordende wereld in beweging is, lukt het veel scholen nog niet om hun onderwijsprogramma hier effectief op aan te passen. Dat is vooral jammer voor jongeren, die voorbereid moeten zijn op deze digitale samenleving. Want hoe ga je verantwoord om met AI? Hoe weten we nog of informatie echt is of niet? Hoe leren we onze leerlingen hoe ze zich weren tegen cybercriminaliteit en online haat? Op het Etty Hillesum Lyceum, met vijf scholen in Deventer, worden leerlingen voorbereid op hun toekomst met het vak digitale geletterdheid. We spraken over dit vak met kartrekker Janny Oosterhuis-de Graaf, die met ondersteuning van TMI bezig is om digitale geletterdheid door middel van een werkgroep een plaats in het onderwijs te geven.
Met de komst van AI is het voor leerlingen steeds makkelijker om aan informatie te komen, met het gevaar dat deze info niet altijd waarheidsgetrouw is. “Ik houd me vooral bezig met de impact die al die digitale veranderingen hebben op informatievaardigheden," vertelt Janny. “Leerlingen stellen geen kritische vragen meer en weten niet hoe ze goed onderzoek doen. De docent geeft ze een opdracht (een werkstuk bijvoorbeeld), en de leerlingen creëren met behulp van AI een werkstuk dat ze in kunnen leveren. Mijn persoonlijke drijfveer is om leerlingen in te laten zien dat je kritisch moet kijken naar de informatie die je verwerkt; Wie zegt wat? Wat betekent deze informatie?” Daarnaast merkt Janny, die ook als mediathecaris werkt, dat leerlingen ook achterlopen op het gebied van ICT-handigheid. Zelfs als ze zijn opgegroeid met een telefoon, tablet of laptop. Handigheid met een computer wil dus niet meteen zeggen dat leerlingen digitaal geletterd zijn.
Leerlijn digitale geletterdheid
De wens van de directie van het Etty Hillesum Lyceum was dan ook om digitale geletterdheid zo goed mogelijk te integreren in onderwijs. Vanuit de docenten op de scholen zelf kwam de wens naar voren om hier een apart vak van te maken, zodat er vanuit de onderbouw een goede basis wordt meegegeven aan de leerlingen. “Want als je digitale geletterdheid in allemaal verschillende vakken onderbrengt, dan is het maar zeer de vraag of dat goed uitgevoerd wordt”, aldus Janny. Daarom wordt nu op alle onderbouwlocaties een leerlijn gegeven aan de eerstejaars op het gebied van digitale geletterdheid. Van praktijkonderwijs tot vwo.
Met het opzetten van deze leerlijnen kreeg Janny hulp van Jesse van Dorst, onderwijsadviseur bij TMI. “In 2024 begonnen we met het opzetten van drie verschillende leerlijnen digitale geletterdheid, om voor differentiatie tussen de niveaus te zorgen. Die leerlijnen worden door de docenten gebruikt om digitale geletterdheid te implementeren op het Etty Hillesum Lyceum. Verder verzorgen we vanuit TMI ook docententrainingen en leerlingen-workshops, en ik zit in een professionele leergemeenschap (PLG) met de docenten die de kar trekken op het gebied van digitale geletterdheid. Daar zitten we dan maandelijks mee samen om ontwikkelingen en casussen mee te bespreken.”
Examenprogramma
Een goede start, maar er moet de komende tijd nog veel gebeuren om digitale vaardigheden (en ook informatievaardigheden) beter te integreren in het onderwijs, zowel in de onderbouw als bovenbouw. “Er zal ook echt iets moeten veranderen aan het examenprogramma om dat voor elkaar te krijgen,” vertelt Janny. “Juist daar moet er meer aandacht zijn voor het verantwoord mee kunnen doen in de digitale wereld. Bij het vak Nederlands is het bijvoorbeeld al goed om te zien dat er meer aandacht is voor informatievaardigheden en het beoordelen van andersoortige bronnen dan de klassieke bronnen.”
Wanneer digitale geletterdheid een onderdeel is van het examenprogramma, druppelt dat door naar alle andere lagen in het onderwijs, ook naar de onderbouw. Leerlingen worden tijdens hun schoolcarrière immers voorbereid op deze examens. “Op dit moment bouwen we eigenlijk vanaf de onderbouw op onze scholen,” aldus Janny. “En vaak duurt het even voordat het onderwijs meebeweegt met ontwikkelingen, dus is het afwachten wanneer we ook vanaf de bovenbouw kunnen bouwen aan een digitaal geletterd schoolsysteem. Maar uiteindelijk ontmoeten die bovenbouw en onderbouw elkaar in het midden.”
Adviesrapport SLO
In juni dit jaar kwam een adviesrapport van de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO), waarin werd gekeken naar de relevantie van digitale geletterdheid als examenvak. Hoewel er in het rapport wordt beaamd dat ICT en digitale geletterdheid fundamenteel andere vakken zijn, is de conclusie dat een examenprogramma voor digitale geletterdheid op dit moment nog niet nodig is. Dit omdat de inhoud van de conceptkerndoelen op het gebied van digitale geletterdheid vooral wordt belegd in het huidige wettelijke curriculum. Maar of leerlingen op die manier goed genoeg voorbereid worden om deel te kunnen nemen aan de (digitale) maatschappij? Dat is lastig te zeggen, zo onderstreept ook het adviesrapport van de SLO.
Maar ook zonder een huidig examenprogramma voor digitale geletterdheid is het essentieel om deze generatie voor te bereiden op de wereld van nu én die van de toekomst. Op het Etty Hillesum Lyceum wordt met het vak digitale geletterdheid de basis gelegd voor een generatie die kritisch en bewust omgaat met de digitale wereld. En dat is ontzettend waardevol. Hoewel er nog een weg te gaan is, worden er door Janny en de school al prachtige stappen gezet om leerlingen voor te bereiden op een toekomst vol met digitale uitdagingen en kansen.
.png)
.png)
.png)
.jpg)
.webp)
.webp)
.webp)
.webp)
.png)
