TikTok in het basisonderwijs: Statistisch geen voor- noch nadelen, praktisch gezien wel
Hoewel TikTok een minimale leeftijd van dertien vereist, zijn er steeds meer kinderen van de basisschool op de app te vinden. Is het gebruik van de jonge leerlingen zorgelijk, of valt dat wel mee?
Social media-app TikTok blijft bij kinderen op de basisschool groeien in populariteit. Dit terwijl de toegestane leeftijdsgrens dertien jaar is. Gespeculeerde internetkwalen, zoals filterbubbels en mogelijke beïnvloeding door het platform, zijn daarentegen zelden onderzocht. Volgens experts kan dit voor de jonge gebruikers twee kanten op gaan.
De app TikTok, gemaakt door moederbedrijf Byte dance, zag in 2015 eenstijging in populariteit. Met name leerlingen op de basisschool lijken het platform goed te vinden. In Nederland zijn er ongeveer 700.000 kinderen onder de twaalf die de app gebruiken. Via het platform kunnen gebruikers korte video’s maken van 5 tot 60 seconden. Dit over allerlei, mits aan de richtlijnen gehouden, onderwerpen. De populariteit kan worden toegeschreven aan het algoritme waar, anno 2021, weinig over bekend is. De bedoeling hiervan is dat gebruikers langer op de app blijven hangen. De gevolgen en effecten van deze techniek op jonge kinderen en hun omgeving, zowel binnen en buiten de klas, zijn nog niet onderzocht. Hoewel er volgens experts genoeg positieve effecten zijn van TikTok, klinken er ook steeds meer alarmerende stemmen. Dit voornamelijk binnen groepsverband.
Filterbubbels
Of zorgwekkende factoren zoals filterbubbels voor kinderen wel echt op TikTok bestaan, is nog niet zeker. Zo vertelt Eugène Loos, hoogleraar oud een nieuwe media aan de Universiteit Utrecht. Loos: ‘’Ik weet niet of filterbubbels worden overdreven of niet, want we weten niet hoe ernstig de situatie is. Hoe definieer je een ernstige situatie en waar meet je dat mee?’’ Hij vertelt daarbij wel dat de kans om in potentieel zorgelijke online groepen verzeild te raken, groter is geworden door sociale media. Loos: ‘’Je zou gedrag eigenlijk moeten volgen met tracking. Dit is daarentegen ethisch gezien weer problematisch. Je weet daarbij ook niet of gebruikers hun normale gedrag vertonen wanneer ze weten dat je ze trackt.’’
Indien er een filterbubbel is, hoeft dit volgens de hoogleraar niet meteen een probleem te zijn. Er is namelijk niet bekend of bubbelvorming op grote schaal gebeurt en welke onderwerpen aan bod komen. Loos: ‘’Het kan ook zijn dat iemand een hobby heeft en leuke filmpjes ziet die daarmee te maken hebben. Ik zou niet weten waarom dat erg is.’’ Toch kan het volgens de hoogleraar ook de andere kant op gaan. Zo vertelt hij dat het veelvuldig gebruik van sociale media de kans op het ontwikkelen van filterbubbels op jonge leeftijd wel kan vergroten. Hierdoor kan er volgens de hoogleraar eerder kennis worden gemaakt met zaken zoals nepnieuws. Loos: ‘’Het kan een eerste stap naar een afgrond zijn.’’
De impact in het klaslokaal
Hoewel de impact van TikTok niet direct aan te tonen is in de online wereld, is dat wel zo op klassikaal niveau. Zo vertelt Nanne van Hout, basisschooljuf van een groep acht uit Aalst-Waalre: ‘’Je merkt in de klas dat de vraag heerst wie er het stoerst of ruigst kan zijn. Vroeger had je dat ook maar met TikTok merk je dat het een beetje een overtreffende trap wordt.’’ De juf geeft een voorbeeld van een leerling die laatst van een vijf meter hoge paal naar beneden was geklommen. Dit nadat een medeleerling een soortgelijke video zag op TikTok, en hem hierop uitdaagde. Of de rangorde binnen de klas wordt veranderd door de sociale media-app, ligt volgens Van Hout aan het milieu waarin het kind zich bevindt. Zo vertelt zij: ‘’In mijn klas valt die verandering in rangorde nog mee. Wanneer je richting de stad gaat, denk ik dat dat steeds erger wordt. Daar zijn namelijk grotere scholen en kom je met veelmeer kinderen in aanraking. Je wordt dan steeds weer gedwongen om nieuwe vrienden te maken en haantje de voorste te zijn.’’
De rol van docenten is volgens Van Hout ook veranderd. Zo vertelt zij dat oudere docenten niet helemaal weten hoe zij met de impact van TikTok in de klas om moeten gaan: ‘’Je merkt dat er wel eens dansjes worden gedaan in de klas. Ik weet wat zij doen en zeg dat ze moeten stoppen. Oudere leerkrachten weten amper dat de app bestaat. Voor hen is het lastiger om zich te verplaatsen in de leefwereld van kinderen.’’ Toch kan het sociale mediaplatform ook positieve impact hebben op de klas volgens de juf. Met beleid zou er volgens haar een betere groepssfeer gecreëerd kunnen worden. De samenwerking zou ook verbeterd kunnen worden volgens Van Hout: ‘’Als je er als docent goed over nadenkt en erachter staat, dan denk ik dat je best wel eens een leuke lessenreeks neer kan zetten.’’
Ontwikkeling
Rond de leeftijd dat de gemiddelde leerling op de basisschool een smartphone krijgt, ongeveer negen tot twaalf jaar, wordt het contact met andere erg belangrijk voor hen. Doordat het kinderbrein ontvankelijk is voor allerlei externe factoren kan ook TikTok impact maken. Zo vertelt Nick van Hummel, trainee bij het Nederlands jeugd Instituut (NJI): ‘’Alles wat je als kind ziet, doet iets met je brein. Hoe vaker je bepaalde dingen tegenkomt, hoe meer zich dat gaat inprenten in het brein.’’ De ontwikkeling van kinderen door de app, zoals betere samenwerking, meer tolerantie voor nieuwe culturen en sneller talen leren, kan zeker bevorderen. Dit indien er veel uren op de app worden doorgebracht. Overmatig mediagebruik voor kinderen wordt daarentegen volgensVan Hummel niet aangemoedigd: ‘’Overmatig gebruik is nooit goed. Als een kind een gebalanceerd mediagebruik heeft, is er qua nadelen niet veel aan de hand.Dit mits er begeleiding is. TikTok moet bestaan naast huiswerk maken, buitenspelen en met vriendjes afspreken.’’
De begeleiding van kinderen bij het gebruik van TikTok is volgens VanHummel cruciaal. Zo legt hij uit: ‘’Als je kind zich uitspreekt over bepaalde zaken, dan heb je als opvoeder de optie om wel of niet te corrigeren. Je kan dus een meer verrijkt beeld creëren.’’ Hoewel er van negen tot twaalf jaar tot zekere zin nog invloed uitgeoefend kan worden, zit dat anders op het middelbaar onderwijs. Van Hummel: ‘’Als kinderen de puberteit bereiken, ontwikkelen ze hun identiteit. De aandacht gaat dan van gezin meer naar vrienden uit.’’ Of het populaire mediaplatform langdurige impact gaat maken, durft Van Hummel niet te zeggen: ‘’Tot tien jaar geleden waren andere platforms weer helemaal hip.Kinderen en jongeren zijn vroege gebruikers van nieuwe technologie. Als er weereen nieuwe dienst komt, zullen ze daarnaartoe overstappen.’’
Meld je aan voor de webinar
.png)
.jpeg)
.png)
.jpeg)
