Ik ben expert mediawijsheid en mijn familie volgt ‘complot media’
Een column van Tom Franse over omgaan met een familie die 'complot media' volgt.
Vanaf mijn aantreden bij TMI heb ik mij bezig gehouden met wat toen nog ons dossier ‘fake news’ heette. Wekelijks trainen wij docenten en leerlingen in hoe ze om moeten gaan met de online overload aan informatie. Doordeweeks bespreek ik met experts en docenten desinformatie en in het weekend discussieer ik er met mijn familie over. Corona is als olie op dat vuur en de oorlog in Oekraïne is er nog een plens wodka bij.
“Oorlog? Je bedoelt speciale missie,” zegt een familielid als we vanaf de bank het nieuws over Oekraïne kijken. Ik weet niet of hij dit als grap bedoelt of serieus is. De zoveelste discussie brandt los en onze meningen lijken inderdaad ver uit elkaar te liggen. Op een verhit moment gooi ik eruit dat ik liever heb dat Poetin vandaag dood is, dan morgen. Ik verloor mijn geduld. Wie in een discussie z’n geduld verliest, verliest ook de discussie.
We kijken BlackBox TV, of beter bekend als een complot-journaal bij menig “main stream media” consument. Eerst vertegenwoordigen ze een tegengeluid van corona maatregelen, en nu van de Rusland-Oekraïne Oorlog. Mijn familieleden kijken het om hun perspectief te verbreden. Ik neem dat mij voor, maar toch probeer ik Flavio (de presentator) en zijn gasten op elke fout te pakken. Dat begint al bij de keuze van gasten, want waarom nodig je een NLP (pseudo wetenschappelijke tak van psychologie) deskundige uit om z’n mening over de Oekraïne oorlog te ventileren!?
De drie gasten: een programmamaker, geopolitiek expert en een NLP deskundige doen uitspraken die mij erg verbazen. Na een half uur BlackBoxTV, lees ik ook maar een artikel uit ‘De Andere Krant’, die ook op tafel ligt. Deze wordt ook geschaard onder de ‘complot media’. Daarin wordt ook nog beweerd dat er neonazi's in het Oekraïense leger zouden zitten.
Onderaan dit artikel vind je mijn beknopte analyse. De conclusie: het meeste lijkt gebaseerd op waarheid. BlackBoxTV en De Andere Krant zijn geen ‘nepnieuws fabrieken’ zoals je misschien zou bevooroordelen. Ze brengen een ander frame dat je niet op TV tegen komt. Daarom zal het de gemiddelde nieuwsconsument snel boos maken. Niet omdat het zo ongefundeerd is en er slechte journalistieke principes worden gehandhaafd, maar omdat het narratief, de rode draad, haaks staat op dat van andere media. “Dat kan toch niet kloppen!” is dan vaak de gedachte. Feit voor feit valt dit mee. Dat betekent alleen niet dat er geen problemen uit kunnen ontstaan. De conclusies die kijkers kunnen trekken uit dat frame, daar zit wat mij betreft het kwalijke. De conclusie dat Poetin een slachtoffer is bijvoorbeeld. Het wordt niet beweerd, maar je zou het idee er op na kunnen houden.
Het lastige is, dat hoe meer wordt gecensureerd, hoe meer mensen overtuigd worden dat de overheid wat te verbergen heeft. Tijdens corona werd censuur aangegrepen als bewijsstuk van een complot. In nationale en internationale pogingen om nep nieuws te censureren, vallen onbedoelde slachtoffers; van media tot juist extremer wordende meningen, want wie bepaalt wat de waarheid is. Een wetenschapper zal zelf nooit claimen de absolute waarheid in pacht te hebben. Mocht die dat wel doen, dan gaat bij die claim de hele wetenschappelijke houding verloren.
Respectvolle discussies zijn een meer tijdsintensieve, maar waardevolle oplossing. Dat doen we thuis dan ook. We willen zo dicht mogelijk bij een gedeelde waarheid komen, en die overeenkomst brengt ons weer bij elkaar. Die belangrijke gesprekken kun je alleen voeren als je niet bang bent voor conflict. Tegelijk moet je accepteren dat jij zelf geen monopolie op de waarheid hebt en niet bang bent om tegengesproken te worden. Dat geldt aan je eettafel, maar ook aan de talkshow tafel.
BlackBoxTV kan beweren dat belangrijke informatie stil wordt gehouden in de mainstream media, omdat dat gebeurt. Sommige tegenstrijdige informatie wordt onderbelicht in de media. Niet omdat onze journalisten marionetten zijn van Klaus Schwab zijn, maar omdat ze het niet relevant achten.
Toch snap ik de ‘complot media’-volgers bij hun twijfel aan populaire media zoals Jinek, wanneer Özkan Akyol over gepropagandeerde Russen zegt: “die denken dat er echt neonazi’s in Oekraïne zitten.” Hierop kreeg Akyol geen weerwoord. Van niemand aan tafel. Het verhaal over neonazi's is niet relevant op het moment, omdat het nu over de Oekraïners als slachtoffer gaat. Dat geeft munitie voor alternatieve media om terecht te beweren: de mainstream media praat niet meer over neonazi's in Oekraïne. Sterker nog; ze laten leugens daarover toe! (op het moment van publiceren is er inmiddels zat aandacht geweest voor dit onderwerp)
Kun je zorgen dat je dit soort fouten niet toelaat in de media? Ik denk dat journalisten scherper kunnen zijn om ook hun eigen tegendeel te willen bewijzen. Journalisten zijn mensen en wanneer we emotioneel geïnvesteerd zijn in een onderwerp, staan we automatisch minder open voor argumenten dat het tegendeel bewijst.
Maar laat je als journalist genoeg gaatjes over waar spelden tussen geprikt kunnen worden, dan kan er een anti-narratief ontstaan, zoals bij corona en nu Oekraïne. Niet gebaseerd op leugens, maar wel met vergaande gevolgen.
Je kunt de feiten uit het anti-narratief een plek geven. Dat kan door de mensen aan het woord te laten waarmee je het totaal oneens bent. Geef de gasten van BlackBoxTV bijvoorbeeld een keer een stoel aan tafel bij Jinek. Niet zoals dat bij Famke Louise gebeurde, om haar slecht gefundeerde standpunt vooringenomen onderuit te halen, maar om een gelijkwaardige discussie te voeren. Durf het conflict aan te gaan.
Nu denk je misschien: “Je moet geen podium geven aan die mensen”. Dat is wat er nu gebeurt. De mensen die geen podium krijgen, gaan nu viraal rond zonder tegenspraak en kunnen beweren dat ze niet worden uitgenodigd en hun argumenten niet serieus worden genomen. Te vaak hoor ik “de mainstream media laat ze niet aan het woord!” Het is een argument dat, als het om daadwerkelijke experts gaat, wel relevant is. Journalisten zoeken te vaak een gezicht bij een praatje wat ze toch al kende, ten opzichte van daadwerkelijk nieuwe informatie. Het werkt gewoon een stuk makkelijker om tijdens je productieproces al alle conclusies te kunnen trekken.
Als je durft om die gasten uit te nodigen die het niet met je eens zijn, zorg je dat het conflict in de openbaarheid plaatsvindt, in plaats van kritiekloos in een uithoek van het internet. Vaak zijn het heel redelijke sprekers die hun zaak beargumenteren als ieder ander. Geef ze die ruimte, en wees niet bang voor conflict. Aan de eettafel en aan de talkshow tafel. Juist door dat te doen bouw je een brug die polarisatie vermindert.
Toen ik zondag weer naar mijn huis in Utrecht vertrok was ik blij dat ik mijn familie weer had gezien. In de korte tijd van onze gesprekken zijn we naar elkaar opgeschoven. We hebben wat van elkaar geleerd, maar blijven het over sommige dingen oneens. Daar hebben we het later wel weer over. Zolang we elkaars standpunten respecteren, is er geen probleem; slechts een interessante discussie.
Notitie:
Ik hoop dat dit stuk je kan helpen bij het omgaan met naasten die een tegengestelde mening hebben. Onthoud dat je niet dezelfde mening hoeft te hebben om elkaar te waarderen.
Na jaren als werk mensen te helpen met informatievaardigheid, onderzoek te doen naar online onzin en na een leven lang discussiëren over waarheid en onwaarheid, is hier mijn tip-lijstje voor het dealen met naasten die wiens mening (deels) gevormd wordt door alternatieve media:
- Ga niet bij voorbaat uit van hun ongelijk
- Bespreek en besef dat alle media een frame werpt, dus in perspectief geplaatst dient te worden
- Bespreek beweringen stuk voor stuk als je denkt dat iets niet klopt
- Trek niet te snel conclusies
De laatste tip luidt: Wees niet degene die een naaste haat om een andere mening. In deze tijd waar haat naar mensen met een tegengestelde politieke mening stijgt, hebben we bruggenbouwers nodig; geen bruggenbrekers. “Mijn tante kijkt en leest alleen maar onzin,” is geen reden tot het afstand nemen van die tante. Dat helpt niemand behalve je eigen gemakzucht.
Hier mijn analyse van de opvallende feiten die in de alternatieve media-uitzendingen werden genoemd.
- Rusland roept veiligheidsraad bijeen in verband met vermeende bio laboratoria in Oekraïne.
- Rusland riep de veiligheidsraad inderdaad bijeen, maar of de betichting klopt is een volgende stap. Onderzoekslaboratoria voor virussen en biologische wapens worden hier door elkaar gebruikt. De WHO heeft Oekraïense laboratoria wel gevraagd om pathogenen met hoog verspreidingsrisico te vernietigen, om ontsnapping te voorkomen.
- https://www.reuters.com/world/europe/exclusive-who-says-it-advised-ukraine-destroy-pathogens-health-labs-prevent-2022-03-11/
- https://nos.nl/artikel/2420682-veiligheidsraad-komt-bijeen-na-russische-claim-over-biologische-wapens
- Meta maakt een uitzondering voor haatspraak richting Russische militairen, en oproepen tot geweld mag dus in dat geval wel.
- Dit lijkt te kloppen. https://www.reuters.com/article/ukraine-crisis-meta-platforms-idCNL3N2VD40U
- De Economist maakt propaganda-fotobewerkingen van Poetin als een soort duivel.
- Dit lijkt te kloppen, maar de afbeelding komt uit 2016. https://www.economist.com/weeklyedition/2016-10-22 (uit 2016) en https://www.lexpress.fr/actualite/monde/europe/crise-ukrainienne-jusqu-ou-ira-vladimir-poutine_2166188.html (uit januari)
- Amerika en Rusland vechten over wie Europa gas kan leveren.
- Deze bewering kan ik niet met een ochtendje Googlen checken. Mochten er geopolitieke experts dit lezen, dan hoor ik graag hun perspectief. Wat ik kon vinden was: https://www.reuters.com/world/europe/us-talks-with-energy-producers-supply-europe-if-russia-invades-ukraine-2022-01-25/
- Zowel wind als zon als wat ‘ze’ duurzame energie noemen, is helemaal niet duurzaam.
- Deze bewering is zo breed en contextloos, dat ik hem niet in dit tijdsbestek kon checken
- Er wordt zonder bewijs geïnsinueerd dat Forum voor Democratie met Russisch geld gesteund wordt.
- Dit lijkt waar. De uitspraken van Thierry Baudet zijn wel zodanig dubieus dat ik een onderzoek volkomen begrijp. Om dat in een ‘trial by media’ te behandelen voordat er bewijs is gevonden, kan terecht bekritiseerd worden. https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/onderzoek-banden-politieke-partijen-met-rusland
- Rusland is zesmaal geweigerd bij de NAVO
- Dit lijkt deels waar. Volgens TIME (2019) is Rusland inderdaad herhaaldelijk geweigerd en heeft het sinds dien de NAVO geclassificeerd als bedreiging: https://time.com/5564207/russia-nato-relationship/ Volgens The Guardian wilde Putin niet door de hoepels springen van de NAVO applicatie: https://www.theguardian.com/world/2021/nov/04/ex-nato-head-says-putin-wanted-to-join-alliance-early-on-in-his-rule
- Er zitten neo-nazis in het Oekraïense leger.
- Dit lijkt te kloppen: https://www.reuters.com/article/us-cohen-ukraine-commentary-idUSKBN1GV2TY
Worstel jij ook met familieleden of vrienden die een afwijkende mening hebben op de actualiteit? Stuur mij gerust een berichtje.
Nederlanders voelen meer haat voor mensen met een andere mening dan een aantal jaren geleden. Dat splijt bevolkingsgroepen en families. (https://www.uva.nl/shared-content/faculteiten/nl/faculteit-der-maatschappij-en-gedragswetenschappen/nieuws/2021/01/verkiezingen-polarisatie-in-nederland.html?cb) Dat probleem ligt alleen niet hoofdzakelijk bij de FvD stemmers, zoals je misschien zou denken. Hoogleraar Baldwin Van Gorp die voor de KU Leuven hier onderzoek naar deed, stelde het volgende: “De affectieve polarisatie bij mensen die we als “links” kunnen omschrijven is groter dan bij “rechtse” mensen. Dat hadden wij nooit verwacht.” (https://lirias.kuleuven.be/3441881?limo=0) Als je het echte probleem wilt bestrijden, kijk naar je eigen gedrag tegenover mensen waarmee je het niet eens bent.
Toen ik zondag weer naar mijn huis in Utrecht vertrok was ik blij dat ik mijn familie weer had gezien. In de korte tijd van onze gesprekken zijn we naar elkaar opgeschoven. We hebben wat van elkaar geleerd, maar blijven het over sommige dingen oneens. Daar hebben we het later wel weer over. Zolang we elkaars standpunten respecteren, is er geen probleem; slechts een interessante discussie.
Meld je aan voor de webinar
.png)
.jpeg)
.png)
.jpeg)
